محتوای آموزش پیش دبستانی همیشه محلی از مناقشه بوده است. برخی کارشناسان بر این باورند که مقطع پیش دبستانی از اهمیت خاصی بر رشد ذهنی کودکان برخوردار است و آنها را برای ورود به مدرسه و موفقیت در تحصیلات آکادمیک آماده می کند در حالی که عده ای دیگر نیز بر به تعویق انداختن آموزش های پیش از دبستان تاکید دارند و باور دارند، کودکان به بازی آزاد و روابط اجتماعی بیش از آموزش آکادمیک در سنین قبل از دبستان نیاز دارند. در این میان هم، گروهی قرار دارند که با تاکید بر نقش مهم آموزش پیش دبستانی، بر این باورند که با اعمال برخی تغییرات در محتوا و شکل ارائه دروس، این مقطع می تواند نقش کلیدی بر موفقیت تحصیلی دانش آموزان در سالهای بعد بگذارد.
اینکه محتوا و قالب برنامه آموزشی در مقطع پیش دبستانی به چه شکلی باشد و چه مواد درسی تعلیم داده شود، مورد بحث این مقاله است. تعداد زیادی از موسسات تحقیقاتی و آموزشی در ایالات متحده از جمله بنیاد رابین هود1، که نهادی غیر انتفاعی است که در جهت ازاله فقر در ایالت نیویورک تلاش می کند، معتقدند که آموزش پیش دبستانی، فرصتی طلایی برای آغاز آموزش کودکان و تضمین موفقیت تحصیلی آنان در سالهای بعد است. پژوهشگرانی که در این موسسات، خدمت می کنند با هدف تعیین برنامه آموزشی مفید و موثر برای کودکان قبل از سنین دبستان 4-6 ساله تحقیقات میدانی انجام می دهند. این موسسات، از طریق کمک به ارتقاء کیفیت آموزش در محلات فقیر و حاشیه نشین شهرها، در جهت فقرزدایی تلاش می کنند و همگی بر این باورند که مهم ترین قدم در این مسیر باید از آموزش پیش دبستانی شروع شود. و جالبتر اینکه آموزش های آنها روی مباحث ریاضی متمرکز است. اما چرا ریاضی؟
تحقیقات علمی زیادی وجود دارند که نشان می دهند آموزش پیش دبستانی تاثیرات مثبت بسیاری در زندگی کودکان دارد. اما چرا در این میان ریاضی از جایگاه ویژه ای برخوردار است؟ در تحقیقی که توسط گرگ دانکن2 (2013) در دانشگاه کالیفرنیا انجام شد، نتایج نشان داد ریاضی قوی ترین عامل پیش بینی کننده در میزان موفقیت تحصیلی دانش آموزان در دوران دبیرستان و فارغ التحصیلی آنان به شمار می رود به عبارت دیگر دانش و مهارت ریاضی کودکان در دوران ابتدایی، مهم ترین عامل تعیین کننده در موفقیت تحصیلی کودکان حتی در سالهای پایانی تحصیلات دبیرستانی به حساب می آید.
اما واقعیت این است که آموزش ریاضی در دوران تحصیلات رسمی، با مشکلات ویژه ای دست به گریبان است نه تنها در مقاطع پیش دبستانی و دبستان، ریاضی چنان مورد توجه آموزشگران نیست، بلکه زمانی که ریاضی مورد توجه نیز قرار می گیرد، روش تدریس قدیمی و سنتی ریاضی، نمی تواند منتج به نتایج مطلوب شود. داگ کلمنت3 از دانشگاه دنور4 در این باره می گوید آموزش ریاضی در امریکا با مشکل جدی مواجه است بسیاری از معلم های ریاضی بر این باورند که ریاضی مجموعه ای از مهارت ها است؛ مهارت هایی که باید در یک مکان ساکت و خلوت در سکوت، تمرین شوند.
کلمنت، خالق برنامه آموزشی ریاضی به نام ، مکعب های ساختنی5 است، این برنامه روش جدیدی در آموزش ریاضی دنبال می کند که به طور کلی با روش سنتی تدریس ریاضی متفاوت است. روش او در تدریس و یادگیری ریاضی همراه با درگیر شدن و به هیجان آمدن با صدای بلند است. او می گوید در این روش کودکان در کلاس ریاضی، از جای خود بلند می شوند و آزادانه در کلاس حرکت می کنند، بازی می کنند و با صدای بلند یادگیری خود را با دیگران به اشتراک می گذارند. در این روش، ریاضی از طریق فعال آموزش داده می شود. برای مثال کودکان هنگام آموزش مفاهیم احجام و اشکال هندسی، از طریق بازی با اجسام واقعی و لمس اسباب بازی ها یا وسایل کمک آموزشی این مفاهیم را در ذهن خود درونی می کنند. از طرف دیگر، استفاده از کلام نیز در این روش، نقش ویژه ای دارد، آموزشگران از کودکان می خواهند فهم خود از اعداد، اشکال یا روابط ریاضی و هندسی را با صدای بلند با کلاس مطرح کنند. این تکنیک استفاده از فراشناخت در یادگیری ریاضی است. به عبارت دیگر، آموزشگران با درگیر کردن ذهن کودکان با مفاهیم پایه ریاضی، این مفاهیم را در ذهن آنها نهادینه می سازند. کودکان می آموزند در مورد مسائل ریاضی فکر کنند و توضیحات و تفسیرات خاص خود را برای توضیح این مفاهیم به کار ببرند.
برای مثال معلم چند شکل را به کودکان نشان می دهد که شامل دایره، مثلث و مربع هستند . از کودکان می خواهد در مورد این اشکال فکر کنند و تفاوت های آنها را با صدای بلند بگویند. سپس معلم انواع مثالها از زندگی واقعی را به آنها نشان می دهد و از آنها می خواهد بگویند که آن تصاویر جزو کدام دسته از اشکال هستند و از آنها می پرسد که چرا به چنین نتیجه ای رسیده اند. برای مثال ممکن است کودکی در پاسخ بگوید که دایره گرد است چون می تواند بچرخد (اشاره به توپ یا چرخ). استفاده از تکنیک فراشناخت نه تنها در توسعه مهارت های کلامی کودکان نقش مهم ایفا می کند بلکه با درگیر کردن فکر و به چالش گرفتن مفروضه های ذهنی کودکان، توان ذهنی آنها را در تفکر مستقل، تفکر انتقادی توسعه می بخشد.
اما به راستی چرا آموزش ریاضی تا این حد مورد تاکید کارشناسان آموزش قرار می گیرد. کلمنت در این باره می گوید ریاضی، پایه درک و فهم از نظم و قوانین جهان است. به عبارت دیگر یادگیری ریاضی به کودکان ابزاری به دست می دهد که سایر مهارت های مهم زندگی که نقش مهمی در موفقیت تحصیلی و شغلی آینده آنها دارد را کسب نمایند این مهارت ها عبارتند از خود کنترلی، نظم و انضباط شخصی، کنترل کردن تکانه ها، صبر و حوصله، توجه و دقت عمل برای رسیدن به نتیجه درست، درک ریتم و بازه زمانی و در نتیجه برنامه ریزی برای تحصیل و زندگی. به عبارت دیگر ریاضی، پایه یادگیری مفاهیم اصلی زندگی است که نه تنها در یادگیری ریاضی بلکه در تمام مراحل زندگی در دراز مدت به کمک فرد می آیند.