خانواده با هوش مالی بالا، به خانواده ای گفته می شود که اعضای آن از پدر و مادر گرفته تا فرزندان، مهارت های مدیریت پول را در سطوح مختلف فراگرفته اند و به صورت اجرایی و کاربردی این آموخته ها را در زندگی روزمره مورد استفاده قرار می دهند. اکنون سوال اساسی این است که برای تبدیل شدن به یک خانواده با هوش مالی بالا چه باید کرد؟
در گام نخست، اعضای خانواده باید یکسری عادت های مالی ارزشمند را در خود ایجاد کنند و والدین اولین افرادی هستند که باید در این مسیر قدم بگذارند، در این صورت است که نظم مالی آنها و تبعیت سایر اعضا باعث موفقیت اقتصاد خانواده و افزایش سطح هوش مالی آنها خواهد شد.
بنابراین در این مقاله ده مورد از مهم ترین نکاتی را که اعضای خانواده باید تلاش کنند تا به عادات روزانه خود تبدیل نمایند؛ مورد بررسی قرار خواهیم داد.
۱. شناخت جایگاه مالی خانواده
نقطه شروع برای هر خانواده، شناخت جایگاه مالی و اقتصادی خود است، پس باید ارزش خالص دارایی های خود را برآورد کنید، برای این کار ابتدا باید صورت دارایی ها، بدهی ها و بستانکاری های خود را مشخص کنید. سپس مطمئن شوید که دارایی های شما در مسیر زیاد شدن و بدهی هایتان در مسیر کاهشی باشد.
یک خانواده موفق در مدیریت پول، پس از شناخت صحیح جایگاه مالی خود در جامعه می داند که حدودا چه مقدار در یک ماه و به طور مشخص در یک سال درآمد دارد. درک این مطلب که درآمد خانواده محدود است و باید از آن به درستی استفاده کرد، یکی از مهم ترین نکات آموزشی در افزایش هوش مالی خانواده است. به همین اندازه، این نکته نیز دارای اهمیت است که اعضای خانواده بدانند، برای صحیح خرج کردن پولشان باید دست به انتخاب بین گزینه های مختلف بزنند. آنها با توجه به سطح درآمد خانواده، باید تصمیم بگیرند که چه مقدار خرج کنند، چه مقدار پس انداز نمایند و چه مقدار از درآمد خود را سرمایه گذاری و البته چه مقدار از آن را در امور خیریه و نیکوکاری استفاده نمایند. با شناخت و اطلاع کافی از جایگاه مالی خانواده، والدین می توانند مدیریت صحیح و موفقی در مورد گردش مالی خانواده خود داشته باشند.
۲. خرج کردن پول کمتر از درآمد خانواده
مسلما یکی از مهم ترین مواردی که می توانید به اعضای خانواده خود آموزش دهید، این است که همیشه کمتر از منابع درآمدی خود خرج نمایند و بهترین روش برای آموزش قدم به قدم این عادت مالی به اعضای، اجرای آن ابتدا توسط خود والدین در خانواده است. در حقیقت یک خانواده با هوش مالی بالا می داند که نباید بیش از آنچه به دست می آورد، از دست بدهد و در اینصورت است که می تواند وضعیت اقتصادی خود را بهینه مدیریت کند.
۳. توجه به پس انداز خانواده
اعضای یک خانواده با هوش مالی بالا، هر ماه مقدار مشخصی از پول خود را پس انداز می کنند و برای اینکه این کار را به آسان ترین روش انجام دهند، به صورت خودکار بخشی از درآمد خود را برای پس انداز کنار می گذارند. گاهی خانواده های موفق، فقط با مقدار پول باقیماندهشان بعد از کسر مبلغ پس انداز، زندگی می کنند و فکر می کنند آن پولی را که برای پس انداز کنار گذاشته اند، گویا هیچ وقت نداشته اند. البته در نحوه نگهداری این مبلغ پس انداز باید به مسائل تورمی و ارزش پول توجه ویژه داشته باشید. بحث نحوه پس انداز کردن پول به همان میزان اصل پس انداز کردن اهمیت دارد.
۴. درک تفاوت بین بدهی خوب و بدهی بد
یک خانواده با هوش مالی بالا می داند که کارت و خرید اعتباری، ابزاری بسیار فوق العاده در انجام امور مالی است، در صورتی که به صورت صحیح از آن استفاده شود. همانطور که می دانید کارت اعتباری بسیار مناسب تر از پول نقد و چک است. تمامی کارشناسان هم در موارد مناسب، استفاده از کارت اعتباری را بسیار مفید می دانند. از طرف دیگر اگر یک سابقه اعتباری خوبی داشته باشید، می توانید خرید های بزرگ تر خود، مثل خرید ماشین، لوازم اساسی منزل و سایر موارد مشابه را نیز با کارت اعتباری انجام دهید. همانطور که می دانید داشتن وام مسکن برای خانواده های ایرانی چیز غریبی نیست و اکثر خانواده ها سال های زیادی از زندگیشان را به پرداخت اقساط وام های خود اختصاص می دهند.
از نمونه های بدهی های خوب همین وام مسکن یا خرید سایر دارایی های مشابه است. بدهی به خاطر گرفتن وام دانشجویی نیز یکی دیگر از بدهی های خوب می باشد، زیرا یک نوع سرمایه گذاری برای آینده است. با توجه به تمامی موارد فوق باید دقت کنید که تمامی این بدهی ها نباید از توان بازپرداخت ما بیشتر باشد و گرنه تبدیل به یک بدهی بد می شود. اگر در کوتاه مدت در پرداخت بدهی خود تاخیر داشته باشید، در بلندمدت به اعتبار خود لطمه زده اید. از طرف دیگر دریافت وام با بهره و سود خیلی بالا نمونه ای از بدهی های بد است که به اعتبار شما و البته برنامه ریزی اقتصادی خانواده لطمه سنگینی می زند. در جوامع غربی که سیستم های مالی و بانکی پیشرفته ای دارند، اعتبار افراد به صورت کاملا مشخص و شفاف مورد ارزیابی قرار می گیرد و این مساله تاثیر بسزایی بر وضعیت مالی خانواده ها می گذارد.
بدهی بد، چیزی است که خانواده ها با هوش مالی بالا از آن دوری می کنند، بدهی های بد آن دسته از بدهی هایی هستند که بابت خرید کالاهای مصرفی از قبیل مبلمان، لوازم خانگی، تلویزیون و لباس به وجود می آیند. این موارد ارزش فروش مجدد بالایی ندارند، در حقیقت روزانه ارزش خود را بیشتر و بیشتر از دست می دهند. ایجاد بدهی برای خانواده به خاطر خرید این گونه موارد بسیار بر وضعیت مالی خانواده تاثیر می گذارد. یک خانواده با مدیریت صحیح پول از محل پس انداز خود، اینگونه موارد را تهیه خواهد کرد.
۵. ایجاد محدوده مالی مطمئن
هر خانواده ای ممکن است در شرایط اضطراری و اورژانسی قرار گیرد یا یکی از منابع مالی خود را برای مدتی از دست بدهد، یک خانواده با هوش مالی بالا، باید برای این شرایط ناگهانی آماده باشد. والدین خانواده باید بتوانند در این شرایط از اعضای خانواده خود محافظت کنند.
بنابراین بهتر است همیشه مبلغی برای مدیریت زندگی بدون داشتن درآمد حداقل برای ۳ تا ۶ ماه را پس انداز کنیم تا در شرایط بحرانی بتوانیم با خیال آسوده و بدون آسیب های مالی کوتاه مدت زندگی اعضای خانواده را مدیریت کنیم. ممکن است پدر خانواده به هر دلیلی نتواند برای مدتی دریافتی داشته باشد، پس باید از ذخیره پس انداز شده خود، خانواده را بدون هیچ تلاطم مالی اداره کند.
به این مساله دقت کنید که اقساط و هزینه های ثابت خانواده همیشگی و به صورت پیوسته وجود دارند و این درآمد خانواده است که می تواند برای مدتی حذف شود، پس از همین حالا باید برای آن شرایط، آمادگی مالی داشت. بهتر است علاوه بر پس انداز احتیاطی، از بیمه های موجود در بازار، مثل بیمه بیکاری، از کار افتادگی و بیمه عمر نیز استفاده شود.
۶. درک تفاوت نیاز و خواسته
شما به عنوان والدین و مدیران مالی خانواده باید تفاوت بین نیاز ها و خواسته های اعضای خانواده را به خوبی درک کنید تا بتوانید آن را به سایر اعضا نیز منتقل کنید. امروزه رسانه های تبلیغاتی، با روش های مختلف می خواهند خواسته های خانواده ها را به نیاز تبدیل کنند، آنها به گونه ای در تبلیغات خود، اعضای خانواده را جادو می کنند که گویی هر آنچه بیان می کنند برای خانواده لازم و ضروری است. از همان دوران کودکی بچه ها، می توانید به روش های مختلف، تفاوت بین نیاز و خواسته را برای آنها بازگو کنید.
نیازها شامل آن دسته از احتیاجاتی است که برای داشتن یک زندگی معمولی و به عبارت دیگر گذراندن زندگی لازم می باشد، ولی خواسته ها آن دسته از مایحتاج است که نبود آن در زندگی تاثیر آنچنانی ندارد، اما اگر آنها را تهیه کنیم، کیفیت زندگی می تواند بهتر شود، هر خانواده ای ابتدا باید مطمئن شود که توان مالی تهیه نیاز های خود را دارد و سپس اگر پول بیشتری در دسترس بود با برنامه ریزی به خواسته های اعضای خود رسیدگی کند.
این نکته را بدانید که با تسلیم شدن در برابر خواسته های کودکانمان به هیچ وجه به آنها لطف نمی کنیم، بلکه روش زندگی مالی غلط را به آنها آموزش خواهیم داد. به همین خاطر قبل از اینکه چیزی را بخواهید بخرید، ابتدا از خود و سپس از کودکتان بپرسید که آیا آن چیز واقعا مورد نیاز ما است یا اینکه فقط دوست داریم آن را داشته باشیم؟
آیا می دانید همین سوال ساده چقدر می تواند در میزان پس انداز خانواده شما موثر باشد؟ و با این پس اندازها، شما می توانید برای آینده مالی کودکانتان سرمایه گذاری های جدی داشته باشید.
۷. به تاخیر انداختن شادی های زودگذر و رسیدن به اهداف مالی بزرگ
یکی از مهم ترین مهارت ها در زندگی مالی که شما می توانید آن را به اعضای خانواده خود آموزش دهید، به تاخیر انداختن خوشی ها و رضایتمندی های کوتاه مدت است. کودکان باید بیاموزند که اگر امروز از یکسری خوشی ها و شادی های زودگذر و هزینه زا چشم پوشی کنند، در آینده می توانند چیزهای بهتر و باارزش تری را نصیب خود کنند. باید در ذهن کودک خود اهداف بلندمدت ترسیم کنید تا او انگیزه کافی برای مدیریت پول خود داشته باشد.
دریک آزمایش که توسط گروهی از روانشناسان انجام شده بود، به تعدادی کودک ۴ ساله یک شیرینی خامه ای خوشمزه داده بودند و از آنها می خواستند که چند دقیقه ای آن شیرینی را نخورند، اگر کودک بتواند چند دقیقه جلوی خودش را بگیرد، بعد از آن می تواند دو شیرینی خامه ای داشته باشد. تعدادی از کودکان به محض گرفتن شیرینی بدون توجه به شرط گذاشته شده، بلافاصله آن را خوردند. اما گروهی از کودکان نیز منتظر ماندند هر چند که بعضی از آنها چند دفعه برای خوردن شیرینی اقدام کردند و به سختی توانستند جلوی خودشان را بگیرند.
یا تعدادی با دست جلوی چشمان خود را گرفتند تا کمتر وسوسه شوند. یکی از کودکان نیز چند تکه کوچک از کناره های شیرینی را خورد. این مثال کوچک می تواند در مورد مدیریت پول برای کودکان نیز قابل بررسی باشد، باید به کودکان آموزش دهیم که اگر می خواهند به اهداف بزرگی دست پیدا کنند و نتایج بیشتر و بهتری نصیب خود نمایند، باید بعضی از لذت های زود گذر را فراموش کنند و با انگیزه به اهداف بلندمدت و بزرگ خود فکر نمایند. به همین منظور شما باید به اعضای خانواده خود کمک کنید تا فهرستی از اهداف مالی شان تهیه نمایند. این اهداف می تواند به صورت کوتاه مدت، میان مدت و بلند مدت طراحی شود. سپس به آنها در مدیریت رسیدن به این اهداف کمک کنید، باید بعضی از چیزها را از برنامه کوتاه مدت آنها حذف کنید تا اهداف بلندمدت دست یافتنی شوند. سعی کنید اهداف کوتاه مدت و میان مدت کمی ساده و قابل دسترس باشند، این انگیزه آنها برای رسیدن به هدف های بزرگ را دو چندان می کند.
اگر می خواهید انجام این کار برای کودکان شما ساده تر باشد، شما می توانید از قاب عکس ها و تابلوها به همین منظور استفاده کنید، یعنی تصویر آن چیزی را که در هدف بلند مدت کودک است و او می خواهد به آن دست پیدا کند در قاب عکس قرار دهید و آن را بر روی دیوار اتاق او نصب کنید تا همیشه جلوی چشمانش باشد، به این صورت او همیشه برای رسیدن به هدف خود انگیزه بیشتری خواهد داشت و تمام تلاش خود را خواهد کرد تا هر چه زودتر به آن برسد.
۸. پیگیری مخارج
روش های مختلفی برای پیگیری مخارج وجود دارد. اینکه شما از چه روشی می خواهید استفاده کنید، زیاد مهم نیست، بلکه مطلب مهم این است که شما بتوانید هزینه ها و مخارج خود را تحت کنترل داشته باشید و به سمت عادت های خرید و هزینه کردن خوب پیش بروید. این یکی از بزرگ ترین دستاورد های شما در بحث آموزش مدیریت مالی خانواده خواهد بود. برای این کار بهتر است یک لیست از مخارج و خرج کردهای خود داشته باشید، اگر در مورد مخارج خود شروع به نوشتن کنید، از نتایج آن بسیار شگفت زده خواهید شد.
پس از مدتی خواهید دید که خیلی از مخارج موجود در بودجه خانواده اصلا نیاز به تخصیص پول ندارد و بخش زیادی از این مخارج از بودجه شما حذف خواهد شد. برای این منظور شما می توانید از جداول آماده تایپ شده، کامپیوتر شخصی، لپ تاب یا یک نوت بوک استفاده کنید، تا همیشه و به صورت پیوسته لیست مخارج خود را کنترل کنید. pci۶
۹. پس انداز های تخصصی
با توجه به وضعیت تحصیلات تکمیلی در کشور و حرکت در مسیر خصوصی سازی هر چه بیشتر این بخش، در آینده ای نزدیک همین حداقل تسهیلات آموزشی را که دولت برای کودکان در نظر گرفته است از دست خواهیم داد. بنابراین شما به عنوان والدین کودک باید این وظیفه را نیز خود تحمل کنید، پس بهتر است از همین حالا پس اندازی برای مدیریت هزینه های آموزشی کودکان خود در آینده کنار بگذارید. در سیستم بانکی نیز حساب های خوبی برای این منظور ایجاد شده است که خانواده ها می توانند از این امکان برای تامین مالی آینده کودکان خود، به خصوص در زمینه امکانات آموزشی استفاده کنند.
۱۰. به وجود آمدن فاجعه در صورت عدم مدیریت مالی صحیح
یکی از مهم ترین دلایل افزایش طلاق در بین خانواده ها در کشور ما، به مباحث مالی خانواده بر می گردد. تعداد زیادی از طلاق های ثبت شده در کشور، به دلیل مشکلات اقتصادی خانواده و عدم توانایی زوجین در کنترل مباحث مالی است. شما به عنوان والدین باید آگاه باشید که حرکت در مسیر مالی اشتباه می تواند نتایج بسیار وحشتناکی برای شما و همسر و در نتیجه قرزندان تان داشته باشد. شاید بیشترین تاثیر یک طلاق، در زندگی کودکان، خود را نشان دهد، زیرا والدین در جوامع کنونی تا حدودی به لحاظ درآمدی مستقل می باشند و این کودک است که ناخواسته در مسیری قرار خواهد گرفت که هیچ کنترلی بر روی آن ندارد.
دقت کنید، اگر شما به عنوان والدین کودکان نتوانید در مباحث پایه ای و اصلی خانواده با هم تعامل داشته باشید، آنها خیلی سریع یاد می گیرند که از این آب گل آلود به نفع خود استفاده کنند. اگر عنان زندگی از دست شما خارج شود، بر روی نتایج ایجاد شده نیز هیچ کنترلی نخواهید داشت. بنابراین شما و همسرتان باید در مورد نکاتی که با هم اختلاف نظر و سلیقه دارید، به نقطه مشترکی برسید، در غیر اینصورت باید منتظر تبعات تصمیمات بد خود باشید. این مطلب به خصوص در زمینه تصمیمات مالی خانواده، می تواند خیلی جدی باشد.
مدیریت مسوولیت های مالی و تبدیل شدن به یک خانواده با هوش مالی بالا، شاید کاری ترسناک و خیلی سخت به نظر برسد، شاید شما فکر می کنید که نمی توانید چنین وظیفه سنگینی را تحمل کنید، برعکس اگر فکر می کنید که این کار ساده است و می توانید آن را انجام دهید من به شما تبریک می گویم، اما اگر جزو دسته اول هستید، امیدوارم اطلاعاتی که در این نوشتار برای شما ارائه شد، بتواند در این مسیر ارزشمند به شما کمک کند. در هر صورت اگر خواهان این هستید که برای خود و خانواده تان یک زندگی موفق به خصوص در زمینه مالی ایجاد کنید، بهتر است که مدیریت پول و هوش مالی را جدی بگیرید.