«مارینا ویازوفسکا» ریاضیدان اوکراینی برنده مدال فیلدز که پس از مریم میرزاخانی به عنوان دومین زن در تاریخ برنده این عنوان شده می‌گوید: قبل از شروع جنگ اوکراین به عنوان برنده مدال فیلدز انتخاب شده و رویایش اینست که دریافت جوایز اصلی توسط زنان یک رویداد معمولی باشد، نه یک موقعیت خاص.
نشریه نیچر به گفتگو با مارینا ویازوفسکا (Maryna Viazovska)، دومین زن برنده مدال فیلدز در تاریخ پرداخته است و این ریاضیدان در مورد تحقیقات خود و تغییرات این رشته صحبت می‌کند.
در روز پنجم ژوئیه (۱۴ تیر)، مارینا ویازوفسکا، ریاضیدان اوکراینی، تبدیل به دومین زن تاریخ پس از مریم میرزاخانی شد که یکی از جوایز برتر در حوزه ریاضیات یعنی مدال فیلدز را کسب کرده است. ویازوفسکا که در موسسه فناوری فدرال سوئیس در لوزان (EPFL) فعالیت می‌کند، به دلیل حل مشکل نحوه بسته‌بندی کره‌ها به کارآمدترین شکل ممکن در فضایی هشت بُعدی موفق به دریافت این جایزه شد.
مدال فیلدز (Fields Medal) جایزه‌ای است که هر چهار سال یک بار در جریان کنگره بین‌المللی ریاضیدانان (ICM) به چهار ریاضیدان جوان کمتر از چهل سال که کار ارزنده‌ای در حوزه ریاضیات به انجام رسانده باشند، اهدا می‌شود. سایر برندگان این جایزه در سال ۲۰۲۲ هوگو دومینیل-کوپن (Hugo Duminil-Copin)، جون ها (June Huh) و جیمز مینارد (James Maynard) بودند.
اهدای این مدال به طور رسمی از سال ۱۹۵۴ آغاز شد. از این جایزه با عنوان «نوبل ریاضیات» نیز یاد می‌شود. علاوه بر مدالی که به صورت نمادین به افراد اهدا می‌شود مبلغ ۱۵ هزار دلار کانادا نیز به فرد برنده اهدا می‌شود. مدالی که به برندگان اهدا می‌شود از طلا ساخته شده و بر روی آن تصویر نیمرخ ارشمیدس حک شده است.
این جایزه برای دو دوره متوالی در سال‌های ۲۰۱۴ و ۲۰۱۸ به دو ریاضیدان ایرانی اهدا شده است. به ترتیب مریم میرزاخانی و کوچر بیرکار موفق به دریافت این جایزه برتر ریاضی شدند.
نیچر با ویازوفسکا در مورد اهمیت این جایزه و دیدگاه او در مورد ریاضیات صحبت کرده است.
یکی از برندگان مدال فیلدز بودن چه حسی دارد؟
من بسیار خوشحال شدم و احساس افتخار کردم، زیرا افراد کمی این جایزه را دریافت می‌کنند. در واقع من مدتی است که از برنده شدن اطلاع دارم. کارلوس کنیگ (Carlos Kenig)، رئیس اتحادیه بین المللی ریاضیات، با من تماس گرفت و این خبر را در ماه ژانویه(دی-بهمن) به من داد.
چرا به مشکل بسته‌بندی اشکال کروی علاقه‌مند شدید؟
این یک مسئله هندسی بسیار طبیعی و زیبا است. مسئله‌ای با فرمول‌بندی بسیار ساده که حل آن اغلب بسیار دشوار است. هنوز سوالات زیادی پیرامون آن وجود دارد. در واقع آن چه که من را به مشکل بسته‌بندی در ابعاد ۸ و ۲۴ علاقه‌مند کرد، کارهای هنری کوهن (Henry Cohn) و نوام الکیس (Noam Elkies) بود. آنها روش حل آن را پیشنهاد کرده و به راه حل بسیار نزدیک شده بودند. بنابراین دسترسی به نتیجه نهایی، آسان به نظر می‌رسید. اما حتی الان هم بعد از حل شدن مشکل، هنوز ابعاد بی‌نهایت زیادی وجود دارد که در آنها این مشکل حل نشده است و روش‌های مشابه جواب نمی‌دهد. هنوز اکتشافات زیادی وجود دارد که باید انجام شود.
با توجه به اینکه کار شما به عنوان یک پیشرفت بزرگ مورد استقبال قرار گرفته است، ساده نامیدن آن فروتنانه به نظر می‌رسد.
بله، اما شاید این در ماهیت ریاضیات نهفته باشد که برای دستیابی به یک موفقیت بزرگ، باید به دنبال مواردی باشید که دستیابی به آنها آسان است و چنین مواردی هنوز در ریاضیات وجود دارند. در ریاضیات وقتی به مسائل فکر می‌کنیم، برای حل آنها چندین ماه و سال را در نظر نمی‌گیریم بلکه اغلب، چندین دهه و قرن را تصور می‌کنیم.
آیا کسب این جایزه در این برهه زمانی سخت برای ملت اوکراین اهمیت ویژه‌ای دارد؟
امیدوارم. شاید این خبر حال کسی را بهتر کند. اما با آنچه ما از دست داده‌ایم و می‌دهیم قابل قیاس نیست. من قبل از آغاز جنگ اوکراین در ماه فوریه به عنوان برنده انتخاب شدم. من معتقدم که این تصمیم به ریاضیات مربوط می‌شود و نه موارد دیگر. این همانطوری است که باید باشد.
و همچنین یک پیروزی مهم برای زنان در ریاضیات؟
رویای من این است که دریافت جوایز اصلی توسط زنان یک رویداد معمولی باشد، نه یک موقعیت خاص.رویای من این است که دریافت جوایز اصلی توسط زنان یک رویداد معمولی باشد، نه یک موقعیت خاص. اینطور نباید باشد. شاید این جایزه بتواند تأثیر مثبتی بر زنان جوان داشته باشد، اما آنچه بسیار مهم‌تر است این است که در سال‌های آغاز دوران مدرسه چه اتفاقی می‌افتد. کارهای سخت و روزمره که توسط والدین، معلمان، استادان دانشگاه انجام می‌شود. ریاضیات یکی از رشته‌هایی است که می‌توانیم از تنوع در آن لذت ببریم و این یک مشکل نیست بلکه یک مزیت است.
چگونه تنوع، جامعه ریاضی را غنی می‌کند؟
هر کاری که ما انجام می‌دهیم به روشی بسیار غیرمستقیم با تجربه روزمره ما مرتبط است. حتی در یک زمینه بسیار انتزاعی، افراد با پیشینه‌های مختلف ممکن است عادات کاری متفاوت یا باورهای اصلی مهمی داشته باشند که مستقیماً با ریاضیات مرتبط نیستند، اما می‌توانند بر روش مقابله با مسائل تأثیر بگذارند.
سبک ریاضی خود را چگونه توصیف می‌کنید؟
من ترجیح می‌دهم روی مثال‌های عینی کار کنم، نه روی نظریه‌های بزرگ و انتزاعی. دیدگاه من به ریاضیات این است که من مانند فردی پیشگام هستم که سرزمینی ناشناخته را کشف می‌کند. بنابراین، سعی نمی‌کنم قلعه بسازم، بلکه به جنگل می‌روم و مسیری را دنبال می‌کنم و امیدوارم که این مسیر مرا به سرزمینی جدید و کشف نشده هدایت کند.
نحوه تکامل تحقیقات در ریاضیات چگونه است؟ آیا سمت و سوی خاصی دارد؟
از یک سو، ریاضیات، دستکم ریاضیات محض بسیار محافظه کارانه است و راه خودش را طی می‌کند. اما اکنون ما در این برهه زمانی هیجان انگیز زندگی می‌کنیم که فناوری زندگی ما را تغییر می‌دهد و البته ریاضیدانان و ریاضیات را تغییر می‌دهد. ما ورودی‌های زیادی نه از درون ریاضیات بلکه از خارج دریافت می‌کنیم.
موضوعی که توجه بیشتری را به خود جلب می‌کند، جنبه‌های ریاضیاتی یادگیری ماشینی است. مسیرهای زیادی وجود دارد. یکی از مواردی که برای من جالب است این است که چگونه می‌توانم از برخی از این ابزارهای جدید هیجان انگیز در تحقیقات خود استفاده کنم. یکی دیگر از اهداف بسیار جاه طلبانه، ایجاد یک نظریه ریاضیاتی برای یادگیری ماشینی است. علاوه بر این، ایده انجام محاسبات کوانتومی، تعداد زیادی مسائل ریاضی جالب را با خود به همراه می‌آورد.
آیا ریاضیات نقش مهمی در تصحیح خطای کوانتومی که برای کارکرد رایانه‌های کوانتومی بسیار حائز اهمیت است، دارد؟
مطالعه بسته‌بندی کُرات از برخی جهات به مشکل تصحیح خطا بسیار نزدیک است. بسیاری از رویکردها و روش‌ها از یکی به دیگری تبدیل می‌شوند. ما به عنوان ریاضیدان نمی‌توانیم یک رایانه کوانتومی بسازیم، اما شاید احتمال ساخت آن در ما انگیزه‌ای برای اثبات قضایای جالب و معنادار ایجاد کند.