بیست‌وسوم تیرماه امسال، سالگرد درگذشت مریم میرزاخانی بود. مرگ شاید کلمه ثقیلی برای خاموشی یک ستاره علمی باشد؛ چنان که مبارزه او با بیماری و در نهایت تسلیم شدن او در برابر مرگ نیز الهام‌بخش است.
مریم میرزاخانی، نابغه ریاضیات و برنده جایزه فیلدز (مدال بین‌المللی اکتشافات برجسته در ریاضی) در 22 اردیبهشت 1356 در تهران به دنیا آمد. تحصیلات متوسطه را در دبیرستان فرزانگان تهران گذراند و طی سال‌های 1373 و 1374 توانست دو بار مدال طلای المپیاد کشوری را از آن خود کند. پس از آن نیز در المپیاد جهانی ریاضی در هنگ‌کنگ (1994) و کانادا (1995) رتبه نخست جهانی را با نمره کامل به دست آورد.
وی پس از این سال‌ها و دریافت مدرک کارشناسی ریاضی از دانشگاه شریف، تحصیلات خود را در دانشگاه هاروارد ادامه داد. میرزاخانی پیش از این توانسته بود اثبات ساده‌ای برای یک قضیه ریاضی را در ماهنامه انجمن ریاضی آمریکا به چاپ برساند. او تا مقطع دکتری به تحصیل در هاروارد ادامه داد، پس از آن به پرینستون رفت و پس از اخذ درجه استادتمامی در این دانشگاه، از سپتامبر 2008 به تدریس در دانشگاه استنفورد مشغول شد.
از او افتخارات زیادی به جا مانده، از قرار گرفتن در فهرست 10 نفره نشریه پاپیولر ساینس به عنوان افرادی که افق‌های تازه‌ای در مرزهای جهان گشوده‌اند تا دریافت جایزه فیلدز که بالاترین نشان افتخار در رشته ریاضی است؛ اما آنچه بیش از همه‌چیز جلب نظر می‌کند، شخصیت والای علمی او و شیوه‌ای است که در کلام برترین دانشمندان جهان به تصویر درآمده است.
میرزاخانی در حقیقت در تلاش بود تا معمای ابعاد گوناگون فرم‌های غیرطبیعی هندسی را حل کند. ظاهر نافرم این اشکال انتزاعی، محاسبه حجم آنها را به معمایی جدی برای ریاضیدانان مبدل کرده است. میرزاخانی با یافتن راهی جدید دست به یک ابتکار عمل بزرگ زد و با ترسیم یک سری از حلقه‌ها بر روی سطح این گونه اشکال پیچیده، به محاسبه حجم آنها پرداخت. کاربردهای عملی اندکی برای پژوهش او وجود دارد، اما اگر مشخص شود که جهان توسط هندسه هذلولی اداره می‌شود، کار او می‌تواند به تعریف دقیق شکل و حجم آن کمک کند.
بخشی از متنی که این دانشمند بزرگ در هنگام دریافت جایزه فیلدز قرائت کرد، به شرح زیر است:
"بدون علاقه داشتن به ریاضی ممکن است آن را سرد و بیهوده بیابید. اما زیبایی ریاضیات خود را تنها به شاگردان صبور نشان می‌دهد. پُرارزش‌ترین بخش مطالعه ریاضی، لحظه‌ای است که می‌گویی آها! ذوق کشف و لذت فهمیدن چیزی جدید. احساس ایستادن بالای یک بلندی و رسیدن به دیدی شفاف و واضح."
بدون شک مریم میرزاخانی خود شاگرد صبوری بود که لذت حقیقی کشف علمی را چشیده و هر لحظه از زندگی پربارش را بی‌دریغ وقف تلاش علمی خود کرد.
بنیاد نیکوکاری مریم تأسیس می‌شود
عضو هیئت مؤسس بنیاد نیکوکاری مریم به مناسبت سالگرد درگذشت مریم میرزاخانی از به تصویب رسیدن هیئت مؤسس این بنیاد خبر داد و با اعلام اینکه طی هفته آینده اعضای هیئت مدیره آن نیز انتخاب خواهند شد، توضیح داد: این بنیاد، یک مؤسسه فرهنگی و غیرانتفاعی است که شناسایی استعدادها و حمایت از آنها را در تمامی رشته‌ها و در اقصی نقاط ایران، به منظور شکوفایی آنها، هدف قرار داده است.
علینقی مشایخی در گفت‌وگو با خبرنگار ایسنا، امر استعدادیابی را یک کار فنی و علمی توصیف کرد و گفت: مکانیزمی که برای این موضوع در نظر گرفته شده، به طور کلی این است که در این زمینه تست‌هایی طراحی شود و همچنین اطلاعات معلم‌های این افراد مورد استفاده اولیه قرار گرفته و ارزیابی‌های این‌چنینی به حمایت از این افراد بینجامد. آنچه مسلم است، این است که این مکانیزم با کمک افراد متخصص این حوزه طراحی خواهد شد.
وی با بیان اینکه "مریم"های بسیاری در ایران وجود دارند که به علت محدودیت‌های مالی و تحصیلی رشد نمی‌یابند و استعداد آنها مورد استفاده جامعه و کشور قرار نمی‌گیرد، ادامه داد: بهتر است که این افراد در مقاطع تحصیلی دبستان تا دبیرستان شناسایی شده و مورد حمایت قرار گیرند.
استاد دانشکده مدیریت و اقتصاد دانشگاه شریف تصریح کرد: علت آن که این بنیاد تاکنون اقدام به دریافت حمایت‌های مالی و کمک‌های مردمی نکرده، این است که در وهله اول باید به رسمیت شناخته شود، سپس شروع به کار کند. در این صورت فعالیت‌های آن به صورت شفاف‌تر دنبال خواهد شد.
مشایخی درباره برنامه‌های آینده این بنیاد، تشریح کرد: باید دید که مکانیزم‌های شناخت استعدادها چه چیز می‌تواند باشد. این استعدادها در همه نقاط کشور پراکنده بوده و فقط محدود به تهران نیستند. باید دید چطور می‌توان برای این افراد مواد و مطالب علمی بیشتر فراهم کرد تا در صورت بیشتر بودن استعداد آنان، خوراک بیشتر نیز برای‌شان فراهم شود. این نیز مدنظر است که چطور می‌توان این‌ها را به دانشمندان و استادان کشور شناساند و نیز چطور می‌توان کمک‌های تحصیلی در اختیار آنها قرار داد.
وی افراد مستعد که زاده این مرز و بوم باشند را به گوهر تشبیه کرد و گفت: هدف از تأسیس بنیاد نیکوکاری مریم نیز این است که نگذاریم این استعدادها به صورت ناشناخته باقی مانده یا هدر روند. همچنین ممکن است برخی از این افراد نیز از امکانات تحصیلی برخوردار باشند، اما در فضایی قرار گیرند که به درد رشد و پیشرفت آنها نخورد.
عضو هیئت مؤسس بنیاد نیکوکاری مریم با اعلام اینکه نهاد آموزش و پرورش می‌تواند در شناسایی استعدادها، توزیع مطالب و امکانات علمی و برگزاری مسابقات علمی مؤثر باشد، افزود: اساتید زبده دانشگاه که خود افراد نخبه هستند، می‌توانند در تولید مواد علمی برای افراد مستعد و هدایت آنها سهیم باشند.
مشایخی در پایان برخی صفات بارز میرزاخانی را استعداد سرشار، علاقه فراوان به رشته تحصیلی خود و نیز پشتکار و همت مثال‌زدنی وی عنوان و ابراز امیدواری کرد تا این دانشمند برجسته الگوی افراد مستعد در همه رشته‌ها قرار گیرد.