هوشمندی حیوانات یا به عبارت دیگر حیوانات باهوش همواره مورد توجه انسان ها بوده اند و تاکنون مطالعات زیادی بر روی گونه های مختلف برای تخمین میزان هوش آنها انجام شده است.
در پایگاه خبری enviroment نشریات متعددی به تعریف هوشمندی حیوانات، گزارش های سنجش آنها و نیز انتخاب باهوش ترین حیوانات پرداخته اند که نشنال جئوگرافیک، Business Insider و Scientific American و Discovery و New Scientist نمونه هایی از آنها هستند.
برخی از رایج ترین معیارهای سنجش هوشمندی حیوانات، سرعت یادگیری، حافظه خوب، تحلیل شرایط ، توانایی انتقال آموخته ها، درک نمادها، خود آگاهی، درک انگیزه های دیگران، تنوع احساساتی که تجربه می کنند، تقلید از دیگران و خلاق بودن است.
با توجه به تنوع معیارها و عدم امکان تعریف دقیق معیارهای سنجش هوش (حتی برای انسانها)، فهرست حیوانات هوشمند نمی تواند دارای رتبه بندی دقیق باشد اما نتایج تحقیقات دانشمندان، حیوانات زیر را در گروه حیوانات هوشمند قرار داده است.
فیل
فیل ها از جمله حیواناتی هستند که اگر بخواهیم به زبان متعارف و خودمانی بگوییم، هوش هیجانی بالایی دارند. فیل ها در میان سایر حیوانات یکی از بیشترین نشانه های همدلی و درک متقابل را نشان می دهند، برای حل مشکلاتشان کار تیمی انجام می دهند، برای مرده های خود عزاداری می کنند و حافظه خوبی برای به خاطر سپردن مسیرهای طولانی دارند.
هشت پا
هشت پا هم از جمله حیوانات هوشمند دریایی محسوب می شود. اگر چه بیش از 300 نژاد مختلف هشت پا در دنیا وجود دارد، اما برخی رفتارهای هوشمندانه در میان آنها مشترک است. این حیوانات می توانند در مسیرهای مارپیچ راه خود را به سرعت پیدا کنند ، این حیوانات بازی می کنند بسیاری از رفتار شناسان بازی حیوانات را یکی از نشانه های هوشمندی آنها می دانند. هشت پاها دارای تیپ های شخصیتی مختلف هستند، این موجودات ابزارها را می فهمند ، گاهی یک پوسته نارگیل را در مسیرهای طولانی به عنوان یک حفاظ امنیتی با خود جابجا می کنند.
سگ
با مطرح شدن بحث هوش حیوانات، سگ ها یکی از نخستین گزینه هایی هستند که به ذهن ما می رسند، تحقیقات هم هوش بالای آنها را تایید می کند. بر اساس تحقیقات مختلف سگ ها می توانند 100 تا 300 کلمه را یاد بگیرند، سگ ها نه تنها رابطه احساسی بسیار متفاوتی را با دیگران برقرار می کنند بلکه نوع رابطه انسان های مختلف را با یکدیگر درک می کند، احساسات بسیار پیچیده ای را تجربه می کنند و سرعت یادگیری در سگ ها از بسیاری حیوانات بالاتر است.
دلفین
دلفین و هوش آنها هم همیشه مثال زدنی بوده است، در حدی که خیلی از علاقمندان حیوانات، او را با انسان مقایسه می کنند. این حیوانات می توانند رفتارهایی را که آموخته اند به فرزندان خود هم آموزش دهند مانند تمیز کردن استخر، دلفین های تربیت شده می توانند تا 60 کلمه و 2 هزار جمله انسان را متوجه شوند، هر دلفین در جمع سایر دلفین ها روابط متنوعی را ایجاد می کند و می توانند مدت طولانی با تماشای تلویزیون سرگرم شوند.
میمون
میمون ها رفتارهای زیادی مشابه ما انسانها انجام می دهند به همین دلیل مستقل از نتایج تحقیقاتی که البته هوش آنها را تایید می کند، دوست داریم آنها را هوشمند بدانیم. این حیوانات کار با ابزار را زود فرا می گیرند و حتی در دفاع از خود از آن استفاده می کنند ، علاوه بر ترس و خشم، احساسات پیچیده مانند شادی ، غم و ناامیدی را هم تجربه می کنند ، در برخی فرایندهای مرتبط با حافظه شبیه انسان ها یا حتی بهتر از انسان ها هستند، به سرعت تصمیم نمی گیرند گاهی صبر می کنند ، فکر می کنند و جنبه های مختلف آنرا می سنجند.
کلاغ ها
موجوداتی که شاید کمتر در فهرست موجودات هوشمند قرار دهیم، کلاغ ها هستند. کلاغ ها چهره انسان ها را تشخیص می دهند و حتی می توانند تا سالها آنرا به خاطر بسپارند ، غذاهای خود را جایی پنهان می کنند که پرندگان دیگر نبینند، کلاغ ها گرد و فندق و موارد مشابه را در محل عبور و مرور و ترافیک می اندازند تا بشکنند و بتوانند آنرا بخورند ، اگر کلاغ ها لیوان نیمه آبی را ببینند با ریختن سنگ در آن ارتفاع آب را بالا می آورند تا آنرا بنوشند.