فراشناخت

انسان ها همواره به دنبال کشف محیط پیرامون خود هستند. روش های متعددی برای آگاهی انسان ها وجود دارد که از همه مهم تر می توان به نقش نظام آموزشی در آن اشاره کرد. هر چقدر این نظام آموزشی فعال و پویا باشد، یادگیری از کیفیت بالاتری برخوردار خواهد بود و دانش آموزان به نحوی پرورش خواهند یافت که از قوه تفکر خود به نحو احسنت استفاده خواهند نمود. بارها و بارها برایمان اتفاق افتاده و یا در محیط های آموزشی شاهد این امر بوده ایم که مسئله ای توسط معلم مطرح شده و به صورت مکرر تکرار گردیده ولی دانش آموزان بازهم آن مطلب را متوجه نشده اند و به صورت مسئله ای گنگ برای آنان باقی مانده است. اینجاست که معلمان باید به فکر شیوه ای نوین جهت آموزش باشند.

فراشناخت (Metacognition) یکی از مکاتب مدرن روانشناسی یادگیری و در عین حال یک پدیده پیچیده است. در واقع فراشناخت به شناخت، درک، عمل، حافظه، دلیل، منطق و کنترل تفکر بر می گردد. فراشناخت روشی است که از آن می توان در علوم گوناگون استفاده کرد ولی مستلزم شناخت کامل آن توسط دانش آموزان، معلمان و مدیران می باشد. همچنین محیط مناسبی برای بستر سازی آن باید فراهم گردد. فراشناخت اصطلاحی است که اولین بار توسط فلاول ( Flavell ) در زمینه حافظه به کار برده شد. فلاول فراشناخت را شناخت درباره ی شناخت می دانست و از آن به بعد در حیطه های مختلفی مانند هوش مصنوعی ، ادراک ، پردازش اطلاعات ، یادگیری اجتماعی ، ریاضیات و غیره از آن صحبت به میان آورده شد. به بیانی ساده تر می توان فراشناخت را تفکر درباره تفکر یا توانایی ما در تشخیص دانسته ها وندانسته های خویش دانست و هدف آن افزایش قدرت تجزیه و تحلیل، منظم و هماهنگ کردن مجموعه فرایندها در انسان می باشد و این امر در نظام آموزشی از اهمیت بسزایی برخوردار است.

همانطور که مطرح شد شیوه های معمول در دنیای امروز ممکن است پاسخگو نباشد. به طور مثال یک مدرس زبان ممکن است یک نکته گرامری را بارها سر کلاس توضیح دهد ولی دانش آموزان متوجه نشوند و آن را به خوبی یاد نگیرند. توصیه می شود که این مدرس باری دیگر این نکته را به شیوه فراشناخت آموزش دهد و نتیجه آن را مشاهده نماید. در این شیوه دانش آموزان از فکر خود استفاده کرده و با راهنمایی مدرس خود شروع به پرسیدن سوال هایی از خود در رابطه با مبحث جدید می کنند. در این روش مدرس بلند فکر می کند و نحوه درست فکر کردن را به دانش آموزان یاد می دهد. دانش آموزان یاد می گیرند که با پرسیدن سوال هایی از خود هر چند ساده مباحث قبلی آموزشی را دوره و به دنبال استراتژی ای مناسب در حل مسئله باشند. در واقع با شکستن یک مسئله دشوار به مسائل ساده تر دانش آموزان تشویق می شوند که از شواهد و فرضیه های موجود استفاده کنند و با مسئله به نحو بهتری برخورد نمایند. لازم به ذکر است که این شواهد در علوم گوناگون متفاوت می باشد. این طرح سوال چه توسط دانش آموز از خود و چه توسط معلم از دانش آموز باعث می شود که آنان دانش قبلی خود را به یاد بیاورند. سپس با تمرین و مثال های بیشتر در مورد آن مبحث جدید گرامری به دنبال مفاهیم کلیدی، واژگان جدید و فرمول و قاعده آن خواهند بود و با تمرین های بیشتر یا فعالیت های تعقیبی اطلاعات جدید خود را برای همکلاسی ها و معلم خود توضیح می دهند و یاد می گیرند که از آن قاعده جدید چگونه به نحو صحیح استفاده نمایند.

در واقع این ایجاد استقلال و اعتماد به نفس باعث پیشرفت تدریجی افراد می شود و فراشناخت به افزایش یادگیری کمک خواهد کرد. در واقع فراشناخت معنی و اهمیت خود را زمانی پیدا می کند که روش های معمول دیگر در سیستم آموزشی جواب نمی دهد. در فراشناخت دانش آموزان مشخص می کنند که چه می دانند و چه نمی دانند و در این حین دانش خود را افزایش می دهند. از دیگر اهمیت های فراشناخت می توان به این اشاره کرد که فراشناخت دانش آموزان را مسئولیت پذیر می کند، قوه مدیریت زمان را در آنان افزایش می دهد، دانش آموزان را تبدیل به افرادی هدفمند می کند و قدرت نظم دهی را در آنان افزایش می دهد چون در ابتدا معلم از دانش آموزان می خواهد که فعالیت های کلاسی را دوره کرده، اطلاعات را جمع آوری کنند و سپس در گروه اطلاعات را جمع بندی می کنند. درنهایت اطلاعات ارزشیابی می شود، اطلاعات نادرست اصلاح می گردد و در آینده از آن مباحث استفاده می شود. این امر موجب ارزشیابی دانش آموزان از خود می شود. وقتی دانش آموزان با این روش آموزشی آشنا می شوند و آن حس اعتماد به نفس و شعف یادگیری در آنان ایجاد می شود ناخودآگاه به استفاده از این روش، متناسب با شرایط تحصیلی، کاری و زندگی خود روی می آورند.

محیط فراشناخت مستلزم همکاری متقابل بین معلم، دانش آموز و مدیر می باشد. در واقع معلم به عنوان کنترل کننده است و اطلاعات خود را منتقل می کند. حل مسئله و تحقیق این فرصت را برای فراشناخت ایجاد می کند و این روش برای همه ی علوم و گروه های سنی مناسب است. دانش آموزان باید در محیطی قرار بگیرند که نیاز به فراشناخت باشد و مفهوم آن را درک کرده باشند. در واقع افراد با توانایی فراشناخت بیشتر متفکران موفق تری خواهند بود.

برای اجرای صحیح این طرح دانش آموزان باید فعال و پویا باشند که این خود نیازمند برنامه ریزی دقیق، ایجاد محیطی مناسب و تلاش های فراوان از طرف معلمان، مدیران و اولیا می باشد و در واقع روش تدریسی بر پایه ارتباطات متقابل بین دانش آموزان و معلمان باید انتخاب شود.

منابع

منابع:
1) کتاب روانشناسی پرورشی - علی اکبر سیف
2) http://www.thinkingacademy.org/fa/%D9%88%DB%8C%DA%98%D9%87-%D9%85%D8%B9%D9%84%D9%85%D8%A7%D9%86/149-%D9%81%D8%B1%D8%A7%D8%B4%D9%86%D8%A7%D8%AE%D8%AA-metacognition.html

3) http://edutechwiki.unige.ch/en/Metacognition

4) http://www.education.com/reference/article/Ref_Dev_Metacognition/

منبع

آکادمی تفکر/ زهرا اسماعیلی

کلمات کلیدی

شناخت درک آگاهی

سایر مطالب پیشنهادی آی هوش:

5006

درباره مغز، اینترنت و آگاهی

6344

چگونه مغز دنیای اطراف ما را درک میکند؟

آی هوش: گنجینه دانستنی ها و معماهای هوش و ریاضی

نظراتی که درج می شود، صرفا نظرات شخصی افراد است و لزوماً منعکس کننده دیدگاه های آی هوش نمی باشد.

آی هوش: مرجع مفاهیم هوش و ریاضی و انواع تست هوش، معمای ریاضی و معمای شطرنج

در زمینه‌ی انتشار نظرات مخاطبان، رعایت برخی موارد ضروری است:

-- لطفاً نظرات خود را با حروف فارسی تایپ کنید.
-- آی هوش مجاز به ویرایش ادبی نظرات مخاطبان است.
-- آی هوش از انتشار نظراتی که در آنها رعایت ادب نشده باشد معذور است.
-- نظرات پس از تأیید مدیر بخش مربوطه منتشر می‌شود.

نظر شما

ارسال