روزنامه شرق، یکشنبه ۲۵ تیر ۱۳۹۶
محمد صال مصلحیان - استاد دانشگاه فردوسی مشهد
در فوریه ٢٠١١ زمانی که سردبیر بولتن انجمن ریاضی ایران بودم، دکتر «مریم میرزاخانی» را برای عضویت در هیئت تحریریه این مجله معتبر علمی ایرانی دعوت کردم تا در موضوعات هندسه هذلولوی، نظریه ارگودیک و هندسه هم‌تافته به این مجله کمک کند. او با مهربانی از اینکه می‌تواند به جامعه ریاضی ایران خدمت کند آن را پذیرفت. در سال ٢٠١٤ هم‌زمان با کنگره بین‌المللی ریاضیدانان در کره‌جنوبی با وی ملاقاتی داشتم تا موفقیت وی را در کسب مدال فیلدز تبریک بگویم و از تأثیر مهم حضور وی در بولتن یادی کنم. سرشار از تواضعی وصف‌ناشدنی بود و خوشحال از اینکه مایه مباهات شده است.
در این نوشتار مایلم از دیدگاهی که کمتر به آن اشاره شده است به کارهای علمی پروفسور «مریم میرزاخانی» بپردازم و آن، علم‌شناسی آثار اوست. از وی ١٢ مقاله پژوهشی فاخر در مت-سای-نت (MathSciNet) نمایه شده است. این پایگاه داده وابسته به انجمن ریاضی آمریکاست که به چکیده‌نگاری و نقد مقالات ریاضی می‌پردازد. همه این مقالات مورد استفاده مکرر ریاضیدانان سرشناس قرار گرفته‌اند. «مریم میرزاخانی» اولین مقاله‌اش را زمانی که ١٨ساله بود با همکاری دکتر «عبادالله محمودیان» از دانشگاه صنعتی شریف نوشت که در گزارش بیست‌وپنجمین کنفرانس ریاضی ایران چاپ شد. اولین مقاله تحقیقاتی انفرادی‌اش را در ٢٠ سالگی در موضوع گراف نوشت که در بولتن مؤسسه ترکیبات و کاربردهای کانادا به زیور چاپ آراسته شد. این مقاله تاکنون حدود ٢٠ بار در سایر مقالات پژوهشی مورد استفاده قرار گرفته است.
مشهورترین همکار پژوهشی وی ریاضیدان آمریکایی به نام «الکس اسکین» است که نتیجه تحقیقات مشترک آنها در سه مقاله در مجلات بسیار معتبر چاپ شده است. با قطعیت می‌توان گفت که «میرزاخانی» ریاضی‌دانی «کیفی‌کار» است به این معنی که تعداد آثارش کم ولی بسیار مهم است. چنان که عمق کارهایش در هندسه سطوح ریمانی و فضاهای پیمانه‌ای آنها، کرسی استادی دانشگاه استنفورد در ٣١ سالگی، جایزه سِتِر از انجمن ریاضی آمریکا در ۲۰۱۳، جایزه کِلی و مدال فیلدز در ۲۰۱۴ و عضویت در آکادمی ملی علوم آمریکا در ٢٠١٦ را برای وی به ارمغان آورد. ١٢ مقاله وی در تارنمای علم (Web of Science) یا همان ISI نمایه شده است. به این مقالات ١٩٣ بار در ١٣٣ مقاله ارجاع داده شده است. باید متذکر شد که تعداد ارجاعات به مقالات در حوزه‌های اصیل ریاضی برخلاف بعضی حوزه‌های دیگر در علوم پایه بالا نیست. دو مقاله ژرف وی که بر کار بسیاری از ریاضیدانان شهیر تأثیرگذار بوده است در مجله‌های انجمن ریاضی آمریکا و ابداعات ریاضی در سال ٢٠٠٧ چاپ شدند.
«میرزاخانی» سخنران مدعو کنگره بین‌المللی ریاضیدانان در ٢٠١٠ و نیز کنفرانس بین‌المللی ریاضیدانان زن در همان سال بود. کار وی الهام‌بخش آثار دیگران نیز بوده است چنان که مقالاتی درباره اهمیت کارهای او بر دیگران در خبرنامه‌های انجمن‌های ریاضی ایران، آمریکا و اروپا، مجله شوگاکه در ژاپن، نشریه ریاضی انجمن ریاضی فرانسه، مجله ریاضی ویادوموسچی از انتشارات انجمن ریاضی لهستان و چندین مجله معتبر دیگر به چاپ رسیده است. وی علاوه بر بولتن انجمن ریاضی ایران عضو هیئت تحریریه چندین مجله پژوهشی معتبر در جهان ازجمله سالنامه مؤسسه فوریه (فرانسه)، مجله توپولوژی (آمریکا)، مجله انجمن ریاضی آمریکا و خبرنامه تحقیقاتی بین‌المللی ریاضیات (انگلستان) بوده است. هجرت وی به دیار باقی حزن‌انگیز و تأسف‌بار است. بسیار زود از میان ما رفت، ولی یادش در دل‌های ما باقی است. روحش شاد و قرین رحمت باد.